Dzisiaj na przyimkowej lekcji popłyniemy z fantazją. Tym razem nauczysz się lub powtórzysz sporą ilość słów i wyrażeń związanych z włoskim słowem carta. Dlaczego akurat carta? Ponieważ ostatnio słuchałam piosenki pt. ”La forza mia”, słynnego włoskiego piosenkarza Marco Carta i nagle zaczął spływać na mnie ogrom włoskich słów związanych właśnie z jego nazwiskiem, a między tymi słowami przeplatały się przyimki! Dlatego chciałabym pokazać Ci, jak można uczyć się przyimków, a tym samym języka włoskiego w trochę inny sposób.
La carta po włosku oznacza papier. Dokładnie tak! We Włoszech mamy piosenkarza, który nazywa się Marek Papier. Jednak włoska wersja zdecydowanie lepiej brzmi 😉 Natomiast jeśli chcemy powiedzieć po włosku kartka papieru to użyjemy słowa il foglio (wym. il foljo) di carta.
Najważniejsze włoskie słowa, które zawierają słowo carta (oraz przyimki) i z którymi mamy przyjemność spotykać się na codzień to:
- la carta di credito – karda kredytowa
- la carta d’identità – dowód osobisty
- la carta igienica – papier toaletowy
- le carte da gioco – karty do gry
- la carta da cucina – ręcznik papierowy
- la carta (da) forno – papier do pieczenia
- la carta da lettere – papeteria
- la carta da parati – tapeta
- la carta dei vini – karta win
Ciekawostka!
Ręcznik papierowy nazywany jest często przez Włochów lo scottex. Słynne amerykańskie ręczniki papierowe podbiły serca Włochów i na dobre zagościły w nazwie języka włoskiego.
Warto także wiedzieć, że na opakowania po cukierkach, czipsach, czekoladowych jajkach wielkanocnych czy słynnych przekąskach le merendine Włosi mówią la carta. I dlatego mamy:
- la carta delle caramelle – papierki po cukierkach
- la carta delle patatine – opakowanie po czipsach
- la carta delle uova di Pasqua – złotka/sreberka po czekoladowych jajach wielkanocnych
- la carta delle merendine – papierki/opakowania po przekąskach/słodyczach.
Ponadto w życiu codziennym znajdziemy też inne rodzaje papieru:
- un pezzo di carta – kawałek papieru
- la carta da musica – papier do muzyki
- la carta da stampa – papier do druku
- la carta bollata/la carta da bollo – papier urzędowy
- le carte legali – oficjalne dokumenty prawne
- la carta rigata – papier w linie
- la carta marginata – papier z marginesami
- la carta quadrettata per calcoli numerici – papier w kratkę
- la carta velina – bibułka, bibuła
- la carta patinata – papier powlekany
- la carta metallizzata – papier metalizowany
- la carta vetrata – papier ścierny
- la carta carbone – papier kalkowy.
Słowo la carta, znajdziemy także w polityce! La Carta delle Nazioni Unite del 1945 – po polsku Karta Narodów Zjednoczonych – z 1945 roku to umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (nazywana konstytucją ONZ).
Na co dzień Włosi używają La Carta Nazionale dei Servizi (CNS) – jest to włoski dokument osobisty zawierający informacje podatkowe i zdrowotne oraz umożliwiający korzystanie z różnych usług publicznych. Ważny jest przez 6 lat, wyrobienie go jest darmowe i jest ważny na terenie Unii Europejskiej. Powszechnie znany jest po prostu jako Tessera sanitaria.
Jeżdżąc samochodem Włosi używają la carta di circolazione o la licenza di circolazione, czyli dowód rejestracyjny pojazdu. Jednak istnieje wersja, której używa się w życiu codziennym i jest nią il libretto di circolazione, potocznie il libretto.
We Włoszech uczniowie uczęszczający do szkół średnich państwowych i niepublicznych za zgodą opiekunów mogą dostać la carta dello studente „IoStudio”. Jest to pierwsza i jedyna karta imienna, która umożliwia poświadczenie statusu studenta we Włoszech i zagranicą oraz korzystanie z zalet i zniżek oferowanych przez partnerów krajowych i lokalnych uczestniczących w projekcie.
Karta przeznaczona jest dla wszystkich uczniów uczęszczających do państwowych i niepublicznych szkół średnich. Od roku szkolnego 2013/2014 Karta została zintegrowana z nowymi usługami cyfrowymi, a dzięki współpracy z Poste Italiane może być również aktywowana jako portfel elektroniczny.
Istnieje także, la carta del Docente – jest to dodatek nauczycielski, który przysługuje wszystkim nauczycielom zatrudnionym na umowę o pracę w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin w szkole publicznej. Karta Nauczyciela to bonus finansowy w wysokości 500 euro na rok szkolny, przeznaczony na rozwój zawodowy. Jest to karta elektroniczna, która umożliwia zakup książek, czasopism, wstępów do muzeów, biletów na wydarzenia kulturalne, do teatru i kina lub zapisanie się na studia wyższe, studia magisterskie i kursy dokształcające, prowadzone przez uprawnione lub akredytowane jednostki Ministerstwa Edukacji. Co więcej, bonus można wydać zarówno w sklepach tradycyjnych, jak i internetowych.
Słowo la carta króluje też w geografii, ale już raczej bez przyimków. Przytoczę tutaj tylko kilka słów, gdyż jest ich cała masa:
- la carta geografica – mapa geograficzna
- la carta topografica – mapa topograficzna
- la carta fisica – mapa fizyczna
- la carta politica – mapa polityczna
- la carta amministrativa – mapa administracyjna
- la carta economica – mapa ekonomiczna
- la carta geofisica – mapa geofizyczna
- la carta muta – pusta mapa (bez nazw)
- la carta nautica – mapa morska
- la carta stradale/automobilistica – mapa drogowa/samochodowa
- la carta del tesoro – nazywana także la mappa del tesoro, czyli mapa skarbów.
Una casa di carta – czyli dom z papieru, „z papieru” jest czasami używany z funkcją przymiotnikową, aby wyrazić labilność, niespójność, brak solidnych podstaw. Np. l’iniziativa di carta – niepewna inicjatywa. Dlatego/stąd też nazwa słynnego serialu na Netflixie „Dom z papieru” – po włosku „La casa di carta”, którego akcja rozgrywa się wewnątrz Mennicy Państwowej, miejsca, w którym drukuje się pieniądze, czyli „papier”. Miejsce nie do zdobycia, które dzięki przemyślanemu w najdrobniejszych szczegółach planowi, udaje się naruszyć. I rozpada się jak domek z kart.
Nie zapominajmy o kartach do gry. A mamy ich różne rodzaje. Te standardowe to le carte da gioco, do pokera to le carte da poker, albo do specjalnej włoskiej gry il Mercante in fiera. „Kupiec na jarmarku” to gra karciana, w którą gra się teraz dwiema taliami specjalnych kart z typowymi figurkami.
- le carte da gioco – karty do gry
- le carte da poker – karty do pokera
- le carte per il mercante in fiera – karty do włoskiej gry kupiec na jarmarku
- giocare a carte carte – grać w karty
A teraz… Słowotwórstwo!
Jak już tu fantazjujemy ze słowem la carta, zobaczmy jakie słowa możemy jeszcze wyczarować ze słowem carta:
- la cartina – mapka
- la cartolina – pocztówka
- la cartaccia – brzydki papier (dodając końcówkę – accia, nadajemy słowie negatywne odczucie, efekt pejoratywny)
- la cartella – teczka, ale też folder w komputerze
- il cartone – karton
- la cartuccia – nabój do drukarki
- il cartellone – plakat, billboard
- la cartapesta – papier-mache
- la cartastraccia – makulatura.
Karta do głosowania – carta da vuoto czy jakoś inaczej?
Slowotworstwo fajne. Przydalyby sie jakies cwiczenia pod ta lekcje . Super wpis:)
Bardzo ciekawe i obszerne zestawienie. Na pewno będę tu często zaglądać, jak do leksykona.
Dobrze wiedzieć, że jest taka strona. Może zainspiruje odwiedzających ją do dodania swoich propozycji. Jak mnie, np.: „la carta da musica” to też specjalność kulinarna z Sardynii, chrupki i smaczny chlebek, podobny do podpłomyka.
Dodałbym „domek z kart – castello di carte” i „rozpaść się jak domek z kart – crollare come un castello di carte”.
Natomiast nigdy bym nie przypuszczał, że “la carta” można użyć dla „opakowania – l’incarto”.
Gazie e buon prosegiumento 😉